Kada se govori o prevenciji trgovini ljudima, mora se pre svega obratiti pažnja na uzroke koji dovode do same trgovine. Siromaštvo, nezaposlenost ili nasilje u porodici kao uzroci trgovine ljudima dolaze iz različitih društvenih sfera, reflektujući prirodu ekonomskih, političkih, porodičnih i drugih odnosa u jednoj zajednici.

Otkrivanje uzroka predstavlja prvi i osnovni korak u kreiranju funkcionalnih i efikasnih odgovora kako na postojanje samih uzroka, tako i na saniranje njihovih posledica. S tim u vezi, dva su osnovna pravca kojima su okrenuti programi prevencije: jedan se odnosi na smanjivanje ili eventualno uklanjanje samog uzroka, a drugi na saniranju pojedinačnih, grupih ili uopšte društvenih posledica koje su nastupile usled trgovine ljudima. Praksa, međutim, pokazuje da je većina preventivnih programa usmerena ka otklanjanju stvarnih ili anticipiranih posledica, kako kroz rad sa samim žrtvama trgovine, tako i sa širom populacijom.

U cilju celishodnog odabira preventivnih mera, jedan od ključnih elemenata u radu sa žrtvama trgovine tiče se sagledavanja i uzimanja u obzir pozicije žrtve, pre, tokom i nakon situacije trgovine. Opšti pristup u razumevanju problema trgovine ljudima često situaciju trgovine ljudima vidi kao najgore iskustvo koje je neko mogao da preživi, međutim praksa pokazuje da žrtve neretko uzroke koji su doveli do trafikinga (siromaštvo, nasilje u porodici i drugo) doživljavaju i ocenjivo kao neuporedivo gore nego samo iskustvo trgovine tokom koje je žrtva na određeni način bila eksploatisana. Na kraju, nerazumevanje pozicije žrtve samo je delimično odgovorno što su se neke ranije strategije u borbi protiv trgovine ljudima pokazale kao potpuno nefunkcionalne. Tome takođe doprinosi i nepostojanje adekvatnog mehanizma za praćenje učinka postojećih programa.

U prethodnih nekoliko godina, ključni programi prevencije (organizovani i podržani pre svega od organizacija civilnog društva, medija), usmereni na širu populaciju, bili su edukativnog i informativnog karaktera (seminari, tribine, različite obuke...). Kao ciljne grupe ovih programa prepoznati su profesionalci u oblasti zaštite potencijalnih kao i žrtava trgovine ljudima, socijalni radnici, zaposleni u sudovima, policiji, prosveti, volonteri u nevladinim organizacijama i zainteresovani iz drugih društvenih grupa, ali i predstavnici ranjivih populacija – štićenici prihvatilišta i sami korisnici programa pomoći i podrške.

Međutim, pored očiglednog rezultata ovih aktivnosti- povećanja broja identifikovanih žrtava od strane profesionalaca, drugih koristi od ovakvih programa preventivnih mera gotovo da i nema. Zbog toga je važno da se u daljem radu iz ove oblasti formulišu standardi sprovođenja, ali i jasni zahtevi u pogledu efekata koji se žele postići. Takođe, neophodno je kontinuirano praćenje ove problematike i nastavak istraživanja, s obzirom da se uzroci, tipovi eksploatacije, struktura žrtava pa i odnosa žrtava i šire populacije prema trgovini ljudima menja, kako se menjaju i šire društvene okolnosti, ali i promenljivi (ne)uspesi u prepoznavanju uzroka i uklanjanju posledica. Aktivnosti se stoga moraju sistematično izvoditi, sa jasnim redosledom i odnosom između njih, što se vidi i iz predloženog modela: